درگفت‌و‌گوی«»باعضوهیات‌علمی دانشگاه آزاد واحد تهران مرکز مطرح شد؛ بایدها ونبایدهای تبلیغ حرفه وکالت
حرفه وکالت از شأن و جایگاه خاصی برخوردار است تا جایی که از وکیل به عنوان یکی از دو بال فرشته عدالت یاد می‌شود. با این حال، یکی از دغدغه‌های وکلا و مردم، نحوه شناسایی وکلاست؛ زیرا اکنون برای کسانی که مشکلات حقوقی پیدا می‌کنند، یافتن وکیلی که بتوانند از لحاظ تخصص و تعهد به او اطمینان کنند، به آسانی میسر نیست.
از طرف دیگر از نظر قانونگذار، تبلیغ برای وکلا ممنوع است. برای بررسی دلایل این منع و راهکارهایی که می‌توان در این خصوص ارایه داد، با دکتر مهدی شهلا، عضو هیات علمی دانشگاه آزاد واحد تهران مرکز گفت‌وگو کرده‌ایم که در ادامه می‌خوانید.
مبنای منع قانونی تبلیغات وکلا چیست؟
قانون وکالت و آیین‌نامه قانونی آن هرگونه تبلیغی را برای وکلا ممنوع کرده است. کانون‌های وکلا نیز ناچارند با پیروی از همین قانون قدیمی تبلیغ وکلا را ممنوع بدانند. زیرا برداشتی که وجود دارد این است که شغل وکالت یک شغل تجاری نیست که بتوان برای آن تبلیغ کرد و برای آن یک نوع رقابت انجام داد.
یکی از مشکلات این است که به علت تخصصی شدن وکالت، وکلای دادگستری نیاز به این دارند که تخصص خود را ارایه بدهند یا خود را معرفی کنند. بنابراین به نظر بنده بین معرفی کردن و تبلیغات فرق زیادی وجود دارد و باید مقرراتی وضع شود که این دو را از هم تفکیک کند تا اینکه ما بتوانیم این اجازه را بدهیم که وکلا خود را معرفی کنند. به طور مثال اشخاصی که در شهرستان‌ها یا در خارج از کشور می‌خواهند از تجربه و خدمات وکلایی که در زمینه‌های مختلف فعالیت می‌کنند، استفاده ببرند، نمی‌دانند که آیا چنین وکیلی در فلان شهر وجود دارد یا نه؟ زیرا وکلا قادر نیستند در سایت‌ها خود را معرفی کنند و حدود سابقه یا تخصص خود یا زبان خارجی که ممکن است بدانند را اعلام کنند. بنابراین به دلیل قدیمی بودن قانون وکالت، مسئله عرضه و معرفی کردن وکیل با مسئله تبلیغات پیچ خورده است و حتماً باید برای آن فکری کرد.
چه مرزی می‌توان بین معرفی و تبلیغ قایل شد. چون ممکن است برخی اوقات این معرفی تبلیغ هم باشد یا بالعکس.
کاملاً می‌توان این را ضابطه‌مند کرد. اگر آن سازمان‌هایی که بر کار وکلا نظارت می‌کنند یعنی کانون‌های وکلا ضابطه قانونی را بگذارند تا وکیل دادگستری خود را در حد مدرک و سال‌هایی که تجربه کرده و کار انجام داده است معرفی کند، این را می‌توان به شکل قانونی درآورد و بر آن نیز نظارت کرد. مثلاً یک وکیل دادگستری اگر می‌گوید در زمینه تجارت بین‌الملل متخصص است حداقل باید مدرک آن کار را هم داشته باشد. یا به طور مثال وکیلی که امور تجارت بین‌الملل را انجام می‌دهد، باید حداقل یک زبان خارجی هم بداند. به نظر من خیلی راحت می‌شود این کار را انجام داد. کما اینکه در اغلب کشورهای خارجی چنین مقرراتی در کانون‌های وکلای آنها وجود دارد و آنجا هم تبلیغات به طور مطلق آزاد نیست.
در مورد قوانین سایر کشورها می‌توانید مثال بزنید؟
در تمام کشورهای اروپایی و آمریکایی مقررات تبلیغ برای وکلا تا آنجایی که برخورد داشته‌ام، ضابطه‌مند است. به طور مثال منشور اخلاقی که برای وکلا در کشور فرانسه نوشته‌اند شامل مقررات مربوط به تبلیغ آنها نیز می‌شود. البته در بعضی از کشورها سخت‌گیرانه‌تر است. در بعضی از آنها بازتر است و سخت گیری کمتری وجود دارد. ولی هیچ کدام از اینها بی قید و شرط نیست.
چرا در ایران تبلیغات ضابطه‌مند نمی‌شود؟
قانون وکالت بسیار قدیمی است و بعدها نیز این قانون تغییر مهمی پیدا نکرده است. اگر قانون مربوط به کیفیت اخذ پروانه نیز بعدها تصویب شده، با عجله و سرعت نوشته شده است و مسائل مختلف وکلا در آن تبیین نشده است و فقط هدف قانون این بوده است که ببینند چه کسی می‌تواند پروانه بگیرد یا درباره نحوه گزینش وکلا مواردی را مطرح کرده است. بنابراین مسایل دیگری که مربوط به وکلا بوده است، در آن چند ماده مربوط به قانون کیفیت هیچ توجهی نکرده‌اند. در واقع باید یک قانون جامعی نوشته شود و در آن تبلیغات وکلا ضابطه‌مند شود. امیدوارم که در لایحه جامع وکالت رسمی به این امر توجه شود.
نظر شما در مورد پیامدهایی که تبلیغات وکلا ممکن است داشته باشد چیست؟
اگر تبلیغ بدون حساب و کتاب و کنترل باشد، موارد اخلاقی و موارد افراط و تفریط در آن بسیار وجود خواهد داشت. وقتی که ما این را ضابطه‌مند کنیم وکلا می‌دانند که اگر خارج از ضابطه مطلبی را بگویند یا بنویسند، دادسرای انتظامی وکلا با آنها برخورد خواهد کرد و ضابطه‌مند عمل خواهند کرد. از طرفی هم، موکلین و اشخاصی که به وکلا مراجعه می‌کنند فریب کلمات و مطالبی را که شاید بی‌معنی باشد را نخواهند خورد.
چه ضابطه‌هایی می‌تواند موثر واقع شود؟
این نیاز به تبیین دارد. به نظر من باید حق معرفی وکلا و خدماتی را که ارایه می‌دهند، در حدی که دانش و تخصص دارند، مجاز شناخته شود.
کانون وکلا دراین زمینه چه اقدامی انجام داده است ؟
متن نوشته شده و آماده‌ای وجود ندارد. وکلا قانونمند شدن تبلیغات را از هیئت‌مدیره‌ها می‌خواهند. دست اعضای کانون‌های وکلا کاملاً بسته است به نحوی که حتی نمی‌توانند خود را در روزنامه معرفی کنند. حتی جابجایی دفتر وکالت یعنی تغییر مکان آنها هم اگر بخواهند در روزنامه اعلام کنند ممکن است نوعی تبلیغات محسوب شود و از نظر بعضی‌ها مورد پسند نباشد یا تخلف انتظامی محسوب شود و حتماً باید کانون وکلا در این زمینه فکری کند و مقرراتی به شکل قانون دربیاورد که از آن تخطی نشود.
از لحاظ عملی با وکلایی که تبلیغ می‌کنند یا کارت پخش می‌کنند برخوردی صورت می‌گیرد؟
بله. این عمل را دادسرای انتظامی وکلا خلاف أن وکالت تلقی می‌کند و در حد یک تخلف انتظامی به حساب می‌آید.کارت دادن گاهی به خاطر درخواست کسی است. گاهی هم یک نفر سر چهارراه می‌ایستد و کارت پخش می‌کند. این شغل ایجاب نمی‌کند که کسی این‌گونه برای خود مشتری جمع کند. نکته قابل توجه این است که از کلمه مشتری هیچ وقت برای وکالت استفاده نمی‌شود و به جای آن، از لفظ موکل استفاده می‌شود. این نشان از یک حد و حدود در این شغل دارد و احترامی که برای این شغل قایل هستند.
برخی از پیشکسوت‌های ما از قدیم به ما یاد داده‌اند که این «تابلوی وکالت» نیست که موکل را به وکیل دادگستری پیوند می‌دهد، بلکه این شناخت روی وکیل دادگستری است که باعث می‌شود موکلین، وکیل دادگستری را بشناسند. هیچ وقت از روی تابلو کسی جذب وکیل نمی‌شود. این اصول و طرز تفکری است که از قدیم وجود داشته است و باید هم کم‌وبیش این اصول حفظ شود.
چه راه حلی برای شناختن وکلا از سوی موکلین وجود دارد؟ مثلاً چطور باید بفهمند وکیلی در زمینه املاک متخصص است؟
کسی که تجارت می‌کند برای پیدا کردن وکیل دنبال تابلوها نمی‌گردد بلکه به تاجر یا همکار خود مراجعه می‌کند و از او می‌پرسد که آیا وکیلی در این زمینه می‌شناسد؟ و بالاخره به یک وکیل حاذق می‌رسد. شغل وکالت از این لحاظ مثل پزشکی است. مردم برای درمان بیماری خود مخصوصاً اگر بیماری خاص باشد، از روی تابلو دنبال پزشک نمی‌گردند و معمولاً از دوست و فامیل و آشناها می‌پرسند و پزشک مورد نظر خود را از این طریق می‌یابند.
وبلاگ‌ها و سایت‌هایی که وکلا در آن مطالب حقوقی می‌گذارند، تبلیغ محسوب می‌شود؟
این وبلاگ‌ها برای ارایه مقالات است و معرفی وکیل نیست اما در صورتی که در حد معرفی کردن باشد بلااشکال نیست.
ولی معمولا در این وبلاگ‌ها اسم و مشخصات وکلا هم آورده می‌شود!
به هر حال می‌توان آن را تبلیغ به حساب نیاورد یا حداقل تبلیغ مستقیم به حساب نمی‌آید.
